Michiel Koolbergen: Een Hollandse Robinson Crusoe

Dagboek van de verbannen VOC-dienaar Leendert Hasenbosch op het onbewoonde eiland Ascension, A.D. 1725

Bibliotheek Liborius

296 pagina’s, luxe paperback
Geïllustreerd
ISBN 9789074622233
NUR 302

Omslagontwerp: Erik Cox

Euro 12,00

Niet meer bij de boekhandel, maar te bestellen bij de uitgeverij. Mail naar info@mkw-uitgevers.nl

‘Op last van de commandeur en schippers van de Hollandse vloot ben ik afgezet op de kust van het eiland Ascension. Ik betreur dit zeer, maar ik hoop dat de Almachtige God mij zal beschermen. Ze lieten me op het strand achter met een vat water, twee emmers, een oude braadpan, etc. ’

Zo luiden de eerste regels van het dagboek van een VOC-dienaar die in 1725 op reis van Batavia naar Nederland wordt achtergelaten op het onbewoonde eiland Ascension, als straf voor een ‘schandelijke misdaad’. Een afschuwelijker ballingsoord kan men zich niet voorstellen: op het vulkanische eiland, gelegen midden in de Atlantische Oceaan, wil niets groeien en water blijkt er nauwelijks te vinden. Vijf maanden lang houdt de VOC-dienaar zijn dagboek bij, waarin hij schrijft over zijn pogingen om te overleven en over zijn vergeefse zoektochten naar water. Verzwakt door zijn ontberingen en door koortsen gekweld, blijven hem zelfs bezoekingen door angstaanjagende geestverschijningen niet bespaard. Een jaar later treffen bemanningsleden van een Engelse Oostindi ëvaarder het anoniem geschreven dagboek in zijn tent aan. De schrijver is spoorloos verdwenen, maar ze nemen het dagboek mee naar Londen, waar het in het Engels wordt vertaald en gepubliceerd.

Kunsthistoricus Michiel Koolbergen, die verbonden was aan de kunstredactie van dagblad Trouw, verdiepte zich in de kwestie van ‘de Hollandse Robinson Crusoë’. Speurwerk in Londen en in het Haagse VOC-archief, alsmede een bezoek aan het eiland Ascension, leverde verrassende resultaten op. Zo krijgt de lezer antwoord op vragen als: Gaat het hier om een waar gebeurd verhaal? Is het dagboek authentiek? En zo ja, wie was deze VOC-dienaar? Een Hollandse Robinson Crusoë onthult als in een detective een ten onrechte vergeten geschiedenis die zeker zijn plaats verdient tussen andere bloedstollende Hollandse zeemansverhalen.

* * *

Van Michiel Koolbergen, die overleed kort na voltooiing van dit boek, verscheen in 1996 Het laatste geheim van Bomarzo, een kunsthistorische studie over de maniëristische beeldentuin van Bomarzo, Italië.

Recensies

Recensie door Esther Hageman in Trouw van 17 december 2002: 'De Nederlandse Robinson was homo'.

Recensie door Ed Schilders in de Volkskrant van 7 februari 2003: 'Thee van schildpadbloed en urine'.

Recensie van Biblion - Nederlandse Bibliotheekdienst:

Leendert Hasenbosch, boekhouder aan boord van een Oost-Indievaarder, werd in mei 1725 tijdens de thuisreis betrapt op sodomitische handelingen met een scheepsjongen en voor straf aan land gezet op het eiland Ascension. Vijf maanden lang hield hij op het volstrekt desolate eiland een dagboek bij. Waarschijnlijk is hij daarna van ontbering gestorven. Zijn dagboek werd later teruggevonden door Britse zeelieden en verscheen in 1728 in een Engelse vertaling te Londen. Koolbergen, kunsthistoricus en journalist, vertaalde dit dagboek terug in het Nederlands (het origineel is zoekgeraakt) en voorzag het van een zeer uitgebreide inleiding over het Robinson Crusoe-thema. De ontdekking en verdere geschiedenis van ascension en de schepen die het in de loop der eeuwen aandeden. Bovendien wist hij de identiteit van de anoniem gebleven dagboekschrijver en zo diens persoonlijke geschiedenis te achterhalen. Mede doordat dit boek het resultaat is van een duidelijk zeer grondig onderzoek, is het zeker de moeite waard. Wie belang stelt in ontdekkingsreizen en oude reisjournalen of de boeken over de eilanden van Boudewijn B üch met belangstelling heeft gelezen, zal ook aan deze uitgave het nodige leesplezier beleven. Met een aantal illustraties in zwart-wit en register. Peter Turk